Sağlık Bakanlığı’nın yürüttüğü çalışmalarla Türkiye’de yerli sıtma bulaşı sona erdi. Ancak hâlen yurtdışı kaynaklı vakalar tespit edilebiliyor. Dünyada her yıl yüzbinlerce can alan hastalığın ülkemizde de tekrar yayılma riski devam ediyor. Sıtmanın endemik olduğu ülkelere gidenler, paraziti oradan alarak hastalığa yakalanabiliyor. Her yıl ortalama 200-250 yurtdışı kaynaklı sıtma vaka bildirimi oluyor. Bu nedenle Bakanlık “Sıtma Eliminasyon Programı” faaliyetlerini sürdürüyor.
25 Nisan Dünya Sıtma Günü’nde yayınlanan “Sıtma Vaka Yönetim Rehberi” ile sıtma tedavisi ve vaka yönetiminde klinisyenler başta olmak üzere tüm sağlık çalışanlarına katkı sağlanması amaçlanıyor. Rehbere şu adresten ulaşılabiliyor:
https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/zoonotik-vektorel-hastaliklar-db/zoonotik-hastaliklar/4-Sitma/6-Rehbler/Sitma_Vaka_Yonetim_Rehberi.pdf
Sağlık Bakanı Dr. Fahrettin Koca, rehberin önsözünde sıtma hastalığıyla mücadeleye dair şunları kaydetti:
“Sıtma dünyada büyük çoğunluğu Afrika kıtasında yer alan 91 ülkede yaygın olarak görülen bir enfeksiyon hastalığıdır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2016 yılında %90’ı Afrika Bölgesi ülkelerinde olmak üzere Dünya genelinde 216 milyon sıtma vakası olduğunu ve bunlardan 445 bininin hastalık nedeniyle hayatını kaybettiğini bildirmektedir.
Sıtma dünyada önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etse de ülkemizin de dahil olduğu DSÖ Avrupa Bölge Ofisine bağlı ülkelerde 2000’li yılların başından itibaren vaka sayılarında ciddi düşüşler izlenmeye başlanmış ve 2015 yılında DSÖ Avrupa Bölgesinde yer alan ülkelerin hiçbirinden yerli sıtma vaka bildirimi olmamıştır. DSÖ Avrupa Bölge Direktörü 20 Nisan 2016’da DSÖ Avrupa Bölgesinin yerli sıtma bulaşını sona erdiren dünyadaki ilk bölge olduğunu deklare etmiştir. Ancak DSÖ; sıtma endemik bölgelerden Avrupa Bölgesine sürekli vaka girişi olduğuna dikkat çekerek bu durumun Avrupa Bölgesinde sona eren sıtma bulaşının yeniden başlamasına sebep olabileceğini vurgulamaktadır.
Ülkemizde tarih boyunca en önemli hastalıklarından biri olan sıtma ile mücadelemiz Osmanlı İmparatorluğu döneminde başlamış Cumhuriyet döneminde daha da yoğunluk kazanmıştır. Yürütülen başarılı çalışmalar neticesinde 2000 yılında 11.378 olan yerli sıtma vakası, 2005 yılında 2.036’ya düşmüştür. Ülkemizde sıtmanın elimine edilebilme şartlarının oluştuğu kararına varılarak Sıtma Eliminasyon Programı başlatılmış ve büyük bir başarıya imza atılarak yerli sıtma bulaşı sona erdirilmiştir. Halen sadece yurtdışı sıtma vakaları bildirilmektedir.
Ancak ülkemizde sıtma etkenini nakleden Anofel türü sivrisineklerin bulunması, düzensiz göçmenler, ülkemizin sıtmanın yayılabileceği subtropikal bölgede yer alması ve iklim değişikliği nedeniyle ortalama hava sıcaklıklarında gözlenen artışlar, sıtmanın endemik olduğu ülkelere seyahat edenlerin ve bu bölgelerden gelenlerin sayısının artması nedeniyle sıtma bulaşının yeniden başlama riski halen devam ettiğinden Sıtma Eliminasyon Programı çerçevesinde çalışmalarımız kesintisiz olarak devam etmektedir.
Değişen sıtma vaka profili nedeniyle vaka yönetiminde güncellemeye ihtiyaç duyulmuştur. Bu rehberin ülkemizde tespit edilen sıtma vakalarının uygun ve etkili tedavisine büyük katkı sağlayacağını inanıyor, hazırlanmasında emeği geçenlere teşekkür ediyorum.”
NASIL BULAŞIYOR?
Hastalık insanlara esas olarak parazit taşıyan anofel cinsi dişi sivrisineklerin sokmasıyla bulaşıyor. Bunun dışında kan yoluyla, enjektör veya iğnelerin ortak kullanımıyla, doğumda anneden bebeğe geçebiliyor. Hastalık genellikle 1 ay içinde belirti veriyor.
KORUNMA VE TEDAVİ
Türkiye’de sıtma tedavi ilaçları İl Sağlık Müdürlüklerinden temin edilebiliyor. Hastalığa karşı hâlihazırda onay verilmiş bir aşı bulunmuyor. Bu nedenle sivrisinek sokmalarına karşı kişisel korunma, hastalığın önlenmesinde ilk savunma hattı niteliğinde. Diğer bir yöntem ise hastalığa karşı koruyucu ilaç kullanımı. Sıtmadan koruyucu ilaçlar Bakanlığımız Seyahat Sağlığı Merkezlerinde ücretsiz olarak veriliyor.
Seyahat öncesi; en az 15 gün önce Seyahat Sağlığı Merkezlerine başvurularak gidilecek ülkedeki sıtma riski hakkında bilgi alınabilir ve koruyucu ilaç temin edilebilir.
Seyahat esnasında;
- Sıtma riskli ülke/bölge ziyaretlerinde sivrisinek sokmalarından korunmak için:
o Uzun kollu gömlek ve pantolon gibi vücutta açık yer kalmayacak şekilde mümkün olduğunca kapalı kıyafetlerin giyilmesi tercih edilmeli.
o Konaklamak ve dinlenmek amacıyla kliması olan kapalı yerlerde veya kapı ve pencerelerinde sineklik olan yerlerde kalınmalı. Eğer gece dışarıda kalınacaksa cibinlik altında uyunması önerilmekte.
o Gebe ve emziren kadınlar, güvenliği kanıtlanmış, Sağlık Bakanlığı ruhsatlı ve onaylı sivrisinek kovucular kullanmalı.
o Bebeklerin ve çocukların korunması amacıyla bebek arabalarında sivrisineklerden korunmayı sağlayıcı tedbirler alınmalı.
o Sıtmadan koruyucu ilaç hekim tarafından önerilen dozda ve sürede kullanılmalı.
Seyahat dönüşü; baş ağrısı, halsizlik, yorgunluk, abdominal rahatsızlık, kas ve eklem ağrısı şikayetleri olması durumunda koruyucu ilaç kullanılmış olsa dahi en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurulması son derece önemli.